Sapanca'nın tarihi, M.Ö. 1200 yılında Frigyalıların bölgeye gelmesiyle başlar. İlk yerleşim birimi olarak M.S. 378 yılında Bitinya Krallığı tarafından kurulmuştur. Daha sonra Doğu Roma İmparatorluğu döneminde farklı isimlerle anılmıştır.

Sapanca ve çevresi, Anadolu Selçukluları'nın gelmesiyle Ayan ve Ayanköy adıyla anılmaya başlamıştır. Haçlı Seferleri sonrasında bölge yeniden Bizans İmparatorluğu'nun egemenliğine geçmiştir. 1640 yılında seyahatname yazarı Evliya Çelebi'nin anlatımlarına göre, Sabancı Koca adlı bir kişi tarafından orman ve çalılıklar temizlenerek bir köy kurulmuştur. Zamanla gelişerek Kanuni Sultan Süleyman döneminde kasaba haline gelmiştir.

Kasabada Sarı Rüstem Paşa tarafından bir han, cami, hamam ve çarşı gibi yapılar inşa edilmiştir. İmaretlerin tamamı ünlü Osmanlı mimarı Mimar Sinan tarafından yapılmıştır. 1837 yılında Sapanca, Adapazarı kaza merkezi haline getirilmiştir.

Sapanca'nın önemi, geçmişte İzmit-Bolu yolu üzerinde olmasıyla da artmıştır. Yolun göl kısmı suların kabardığı zaman eyer kolonlarına kadar çıkmaktaydı. Ancak demiryolu ve karayolu ulaşımının gelişmesiyle Sapanca'nın önemi değişmiş, demiryolu ve otoyolun ilçeden geçmesiyle tarihi ulaşım yolu görevini korumuştur.

Bugün Sapanca, tarihi dokusunu koruyan yapıları ve doğal güzellikleriyle önemli bir turistik bölge olarak tanınmaktadır. Tarihi geçmişi ve doğal güzellikleriyle ziyaretçilerine keyifli bir tatil deneyimi sunmaktadır.